Онцлох нийтлэл:  БНХАУ нүүрсний хэрэгцээгээ дотоодоосоо хангах нь Монгол Улсад хэрхэн нөлөөлөх вэ?

Сүүлийн 4 жилд БНХАУ-ын коксжих нүүрсний импорт огцом өсөж түүхэн үзүүлэлтээ шинэчилж ирсэн. Биет хэмжээгээр 2020 оноос хойш ойролцоогоор vt50 сая тонн буюу 70 гаруй хувиар өсжээ.

Гэтэл энэ жил БНХАУ-ын коксжих нүүрсний импорт буурах хүлээлттэй байгааг тус улсын зах зээлийн судалгааны толгой агентлагууд мэдээлж эхэллээ.  

2024 онд Монгол Улс нь БНХАУ-ын коксжих нүүрсний импортын 47 хувийг бүрдүүлсэн

Монгол Улс нь эрэлт өндөртэй жилүүдэд БНХАУ-ын нийт коксжих нүүрсний импортын дийлэнх хувийг /2023 онд 53%, 2024 онд 47%/ бүрдүүлсэн юм.

Гэсэн ч сүүлийн жилүүдэд үнийн уналт экспортын орлогыг бууруулж цаашид нийлүүлэлт буурах эрсдэл нэмэгдэж байна. Энэ нь нүүрсний нийлүүлэлтийг нэмэхээр авч буй арга хэмжээ, төсөл хөтөлбөрүүдэд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй байгаа юм.

 

БНХАУ “Ногоон шилжилт”-ийн зорилтдоо хүрэхэд хүндрэлтэй тулгарчээ 

2021.03.11-ний өдөр Бүх Хятадын Ардын Төлөөлөгчдийн Их Хурлаар 14 дэх таван жилийн төлөвлөгөөг (2021-2025) батлахдаа “Өндөр чанартай эдийн засгийн өсөлт”-ийг авчрахын тулд технологийн бие даасан байдал, дотоодын эдийн засгийг хөгжүүлэх, ногоон шилжилт хийх, инновацад суурилсан эдийн засгийн өсөлтийг хангах зэрэг үндсэн 5 чиглэлийг тусгасан.

Цинхуа их сургуулиас эдгээр чиглэлийн 20 гол үзүүлэлтийн дийлэнх нь биелсэн ч нүүрсний хэрэглээ нэмэгдсэн нь ногоон шилжилт хийхэд хүндрэл учирч байгааг мэдээлжээ.  

Ногоон шилжилтийн хүрээнд чулуужсан түлшнээс бусад эрчим хүчний хэрэглээг 2025 онд 20 хувьд хүргэж, ДНБ-ний нэгж тутамд ногдох нүүрстөрөгчийн давхар ислийн ялгаруулалтыг бууруулах зорилтыг тавьсан юм.  

Өөрөөр хэлбэл, энэхүү амбицтай төлөвлөгөө нь биелсэн бол аль эрт манай эдийн засагт хүчтэй нөлөөлөхөөр байлаа.

Гэхдээ жил бүр экспортын 50-аас их хувийг бүрдүүлж буй нүүрсний экспорт буурах нөхцөл байдал үүссэн байсан ч цар тахлын нөлөө хугацааг нь сунгажээ.  

Ковид: Нүүрсний үнийг түүхэн дээд буюу 4000 юаньд хүргэв 

2020 онд Covid 19 цар тахал тархсанаар олон улсад нийлүүлэлт саатаж, ганцхан жилийн дотор нүүрсний үнэ 3.5 дахин өсөж түүхэндээ анх удаа 4000 юаньд хүрсэн юм.

Хятадын Засгийн газраас нүүрсний үнийг хүчээр хязгаарлаж, ногоон эрчим хүчний эх үүсвэрт зориулах зарцуулалтаа нэмсэн ч уурхайн компаниудын алдагдлыг тэлжээ.

Өндөр алдагдалд орсон компаниуд нүүрсний олборлолтоо бууруулж зардлаа танахаас өөр аргагүйд хүрсэн юм.

Улмаар цахилгаан станцууд эрчим хүчний үйлдвэрлэлээ бууруулснаар хэд хэдэн аж үйлдвэрийн бүсэд (Гуандун, Жянсу, Жөжян, Ляонин, Хэйлунжаан) цахилгааны хязгаарлалт хийгдсэн байна. Үүнийг дагаад Apple, Tesla зэрэг компаниудын нийлүүлэлтийн сүлжээ доголдож хойд бүсийн иргэд цахилгаангүй болсон билээ. 

Эрчим хүчний ногоон шилжилт нь өөрөө эрчим хүчний хямралд хүргэв 

Энэ үед ногоон шилжилтийн хүрээнд хөгжүүлсэн сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрүүд нь эрчим хүчийг баталгаатай хангаж чадахгүйд  хүргэжээ.

Тодруулбал, өвлийн улиралд нарны болон салхины эрчим хүчний үйлдвэрлэл таамагласанд хүрээгүй байна.

Мөн энэ үед эдийн засгийн өсөлт тогтвортой тэлсэн нь нөлөөлсөн байна.

Учир нь тус улсын эдийн засаг 2020-2023 онд 17.5 хувиар өсөхөд эрчим хүчний хэрэглээний дундаж өсөлт 4.5 хувь болсон нь дэлхийн дунджаас 3 хувиар өндөр байжээ.

Өөрөөр хэлбэл, сэргээгдэх эрчим хүчээр хангана гэсэн зорилт нь 2021-2022 онд хямрал үүсэх гол хүчин зүйл болжээ. 

БНХАУ уурхайн олборлолтоо нэмж байна 

Дээрх шалтгааны улмаас БНХАУ нь нүүрсний уурхайн хайгуулын болон ашиглалтын тусгай зөвшөөрлүүдийг идэвхтэй олгож эхэлжээ.

Тодруулбал 2024 онд шинээр жилд дунджаар 85.9 сая тонн /дулааны 64.8 сая тонн, коксжих 21.1 сая тонн/ нүүрс олборлох хүчин чадал бүхий уурхайг ашиглалтад оруулсан бол жилд дунджаар 17.8 сая тонн /дулааны 12.3 сая тонн, коксжих 5.6 сая тонн/ нүүр олборлох хүчин чадал бүхий уурхайг ашиглалтаас гаргажээ. 

БНХАУ импортын нүүрсээ дотоодоосоо хангаж эхэллээ 

Тус улс 2025-2028 онд жилд дунджаар 347 сая тонн /дулааны 290 сая тонн, коксжих 57 сая тонн/ нүүрс олборлох хүчин чадалтай уурхайг ашиглалтад оруулж, жилд дунджаар 144 сая тонн /дулааны 90 сая тонн, коксжих 54 сая тонн/ нүүрс олборлох хүчин чадалтай уурхайг ашиглалтаас гаргах төлөвлөгөөтэй байна.

Ингэснээр тус улс дотоодын хэрэглээгээ өөрсдөө хангаж, импортыг танах боломж бүрдэх юм.

SxCoal мэдээлснээр, БНХАУ нь 2025 онд нүүрсний импортыг 3.4 хувиар буулгаж 525 сая тоннд хүргэх, эрчим хүчний нүүрсний импортыг 2.5 хувиар, коксжих нүүрсний импортыг 6.5 хувиар бууруулж 115 сая тоннд хүргэх хүлээлттэй байна.

Тус төсөөллөөр тооцвол БНХАУ энэ онд өмнөх оноос 7 сая тонноор бага нүүрс импортлохоор байна. Үүнээс үзэхэд тус улсын нүүрсний импортын 50 хувийг дангаар нийлүүлж буй  Монгол Улсын хувьд экспортын хэмжээ 3-4 сая тонноор буурах бодит эрсдэл үүсээд байгаа юм.    

Иймд экспортын орлогыг нэмэхээр хэрэгжүүлж буй төсөл хөтөлбөрүүд болон худалдан авагчдад тохирсон экспортын төлбөр тооцооны арга хэрэгслийг ашиглах хэрэгцээ үүсэж байна.